To bardzo duża wieś położona około 5 km na południe od Niebylca, w dolinie potoku Stobnica,
prawego dopływu Wisłoka. Po raz pierwszy nazwa wsi pojawiła się w dokumencie wystawionym
przez króla Władysława Jagiełłę w 1390 r. dla Czadera z Potoka. Tenże, korzystając z
królewskiego zezwolenia, w 1392 r. powierzył Mikołajowi Besseger osadzenie wsi na prawie
magdeburskim, uposażając ją 60 łanami do wykarczowania po obu brzegach rzeki Stobnica.
Z biegiem lat rozległe włości należące do Czadera z Potoka uległy rozdrobnieniu. Już w
XV w. Lutcza miała kilku właścicieli – w 1450 r. jej dziedzicami byli Andrzej i Jakub – bracia
rodzeni niedzielni. Jakub występuje jako właściciel Lutczy także i w późniejszych latach – m.in.
w 1462 i 1476 r. W 1480 r. Lutcza należała już do Jakuba Czepielowskiego herbu Gryf, w 1508
r. podzielona została między kilku współwłaścicieli – Vicenciusa Clączynskyego, Annę Liuthkowską
i Petrusa Domaraczkyego, w 1536 r. właścicielami Lutczy byli Stanislaus Domaraczki i
Bernardus Czepielowski, a w 1581 r. – Schorowska, Petri Domaraczki i Joannis Czepielowski.
W II połowie XV w. został wzniesiony w Lutczy drewniany kościół parafialny pw. Narodzenia
NMP, rozbudowany w I połowie wieku XVI (dobudowa zakrystii).
Na przełomie XVII i XVIII w. Lutcza, będąca dziedzicznym majątkiem Tarłów, była oddawana
w trzyletnie arendy pani Strzyżowskiej, a następnie w latach 1705-1711 Adam i Stanisław
Tarło wydzierżawili ją Antoniemu Kumanowskiemu za łączną sumę dzierżawną 12.000 złp. W
1711 r. Tarłowie zawarli bardzo niekorzystny dla nich kontrakt zastawny z kolegium jezuitów w
Krośnie, na mocy którego w 1712 r. przekazali im Lutczę z przyległościami na trzy lata tytułem
prowizji od otrzymanej od konwentu kwoty 50.000 złp. Jeszcze w 1749 r. Lutcza znajdowała się
w rękach kolegium jezuickiego, a Tarłowie usiłowali odzyskać ją na drodze sądowej.
Jezuici od samego początku przystąpili do zagospodarowywania przejętych dóbr. Naprawiali
zdewastowane i wystawili nowe zabudowania folwarczne i chałupy, rozpoczęli budowę nowego
dworu, a także naprawiali jazy i szlamowali stawy. Uruchomili również piłę, blech oraz wapienniki
i cegielnię. Na terenie Lutczy działały wtedy dwa młyny, trzy karczmy i browar z gorzelnią.
Była to wówczas jedna z bogatszych i lepiej zagospodarowanych wsi w okolicy.
Na początku XVIII w. Tarłowie założyli w lasach luteckich „na kopaninach” niewielką osadę.
Po upływie siedmiu lat wolnizny miała ona 15 domostw, a do 1785 r. rozrosła się do 21 gospodarstw.
Ta niewielka osada nosiła nazwę Wola Lutecka albo Mała Lutcza.
Na dalszym rozwoju gospodarczym Lutczy zaważyły liczne wojny i najazdy, które dotknęły te
okolice w XVII w. i I połowie XVIII w. Bardzo uciążliwe były zwłaszcza liczne przemarsze wojsk
koronnych w latach 1642–1650, najazd wojsk księcia Siedmiogrodu Jerzego II Rakoczego w 1657
r. oraz pobyt w tych stronach w czerwcu 1661 r. chorągwi hetmana koronnego dowodzonej przez
Teterę. Kolejna fala zniszczeń miała miejsce w latach 1696–1697 oraz w czasie wojen – północnej
i siedmioletniej, kiedy to na tych terenach grasowały liczne oddziały wojskowe. Ponieważ zabudo130
wa wsi była przez długie wieki drewniana, pożary były prawdziwą tragedią: m.in. w 1670 r. uległ
częściowo spaleniu kościół parafialny. Odnowiono go dopiero po 1722 r. Wykonano wtedy strop z
fasetą, zaskrzynienia i podtrzymujące je słupy oraz okna w nawie, dach i nową, barokową, ażurową
wieżyczkę na sygnaturkę. Po tej przebudowie został on ponownie konsekrowany w 1743 r. Przemarsze
wojsk swoich i obcych spowodowały oprócz strat materialnych, także i epidemie.
W II połowie XVIII w. Lutcza stała się własnością Stanisława Łempickiego, natomiast w II
połowie XIX w. należała do rodziny Zaklików: w roku 1855 jej właścicielem był Edward Zaklika,
w roku 1872 – Kazimierz Zaklika, w roku 1886 – Jarosław i Tadeusz Zaklika oraz Dorota
Straszewska, a w roku1890 Felicja Zaklika. Na przełomie XIX i XX w. nastąpiły kolejne zmiany
własnościowe – w 1905 r. właścicielem Lutczy był Wallach Chaskel.
W latach 1785–1787 grunty dworskie i chłopskie położone na terenie Lutczy wynosiły łącznie
4.451 mórg 1352 sążnie, w tym: 2893 morgi 204 sążnie gruntów ornych, 273 morgi 1334 sążnie
ogrodów, 140 mórg 915 sążni łąk, 11 mórg 986 sążni stawów, 461 mórg 496 sążni pastwisk i 671
mórg 617 sążni lasu. Z ogólnej liczby gruntów, grunty dworskie stanowiły łącznie 1603 morgi
1334 sążnie, z czego 741 mórg 808 sążni to rola, 31 mórg 104 sążnie to ogrody, 80 mórg 1544
sążnie to łąki, 11 mórg 986 sążni stanowiły stawy, 67 mórg 475 sążni pastwiska i krzaki oraz 671
mórg 617 sążni lasy, natomiast grunty chłopskie liczyły wówczas 2151 mórg 996 sążni roli, 242
morgi 1230 sążnie ogrodów, 59 mórg 971 sążni łąk oraz 394 morgi 21 sążni pastwisk.
W połowie XIX w. Lutcza była wsią bardzo rozległą, ludną i dobrze zagospodarowaną. Na południe
od kościoła – położonego w zachodniej części wsi, nad rzeką Stobnicą – usytuowany był zespół
plebański, składający się z trzech budynków drewnianych, a jeszcze dalej na południe rozciągał się
cmentarz, który w późniejszym czasie został powiększony. W pobliżu kościoła, po drugiej stronie
drogi znajdował się dwór drewniany, a zarazem folwark dworski, składający się z sześciu budynków
drewnianych, wybudowanych nad Stobnicą. Jeden z tych budynków posiadał drewnianą przybudówkę
na kierat. Na folwarcznym dziedzińcu wykopana była duża studnia w drewnianej obudowie.
Drugi zespół dworski położony był po przeciwnej stronie Lutczy – od strony Domaradza.
Był to drewniany dwór, a obok bardzo duży folwark dworski, składający się aż z 13 budynków
drewnianych. W późniejszym czasie jeden z nich został rozebrany, a inny przebudowany. Na
terenie warzywnika położonego obok dworu rozciągał się staw. Potem został on zlikwidowany,
a na jego miejscu, przed dworem założono duży klomb. Jeszcze jeden folwark – górny – położony
był w północnej części Lutczy, w pobliżu dużego kompleksu leśnego od strony Niebylca.
Znajdowała się tutaj drewniana rządcówka z dużym gankiem oraz budynki drewniane.
W ostatniej ćwierci XIX w. w Lutczy działała już szkoła jednoklasowa.
Na przestrzeni lat liczba ludności Lutczy systematycznie wzrastała: 1536 r. – 44 kmieci, 1581 r.
– 58 kmieci, 1785 r. – 1665, 1870 r. – 2320, 1879 r. – 2617, 1880 r. – 2713 (wraz z Kątami Luteckimi),
1930 r. – 2840, 1938 r. – 2910. W ostatnich latach liczba ludności wykazuje tendencję spadkową:
1983 r. – 2363 osób, 1984 r. – 2367, 1985 r. – 2370, 1986 r. – 2372, 1987 r. – 2284, 1988 r.
– 2289, 1989 r. – 2271, 1990 r. – 2273, 1991 r. – 2247, 1992 r. – 2242, 1994 r. – 2249, 1995 r. – 2256,
1996 r. – 2230, 1997 r. – 2223, 1998 r. – 2103, 1999 r. – 2231, 2000 r. – 2226, 2001 r. –2245.
Dzisiaj wieś Lutcza zajmuje powierzchnię 2816 ha i liczy 2254 mieszkańców; funkcjonuje
tutaj zespół szkół obejmujący gimnazjum i szkołę podstawową, ma również siedzibę parafia
rzymskokatolicka pw. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Józefa Oblubieńca Najświętszej
Marii Panny, kółko rolnicze i założona w 1908 r. ochotnicza straż pożarna.